
مقاله مهندسی و ساخت مخازن دوجداره ذخیره سازی میعانات گازی با word دارای 13 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله مهندسی و ساخت مخازن دوجداره ذخیره سازی میعانات گازی با word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله مهندسی و ساخت مخازن دوجداره ذخیره سازی میعانات گازی با word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله مهندسی و ساخت مخازن دوجداره ذخیره سازی میعانات گازی با word :
چکیده :
در صنعت نفت و گاز ، مخازن ذخیره نسبت به نوع نیاز در مدلهای مختلف طراحی و اجرا میشوند که به طور کلی به مخازن بدون سقف و سقفدار تقسیمبندی میشوند . همچنین مخازن سقفدار نسبت به نوع موادی که در آنها ذخیره میشود به صورت مخازن سـقف ثابـت (fix roof) و یا مخازن با سقف شناور((floating roof ساخته میشوند.در مواردی که فشار ماده مورد نظـر بـرای ذخیـرهسـازی زیـاد نباشد ولی سمی و آتشزا باشد مخزن را به صورت سقف ثابت میسازند .پروژه مخازن پروپان / بوتان ، جزء مخازن سقف ثابت میباشد که هدف از اجرای آن ذخیره و نگهداری گازهای مایع منجمله پروپان / بوتان جهت جلـوگیری از هـدر رفـتن آن و در نهایـت صـادر کـردن مایعات مربوطه و ایجاد درآمد ارزی و همچنین استفاده در تأسیسات جانبی صنایع نفت و گاز کشور میباشد .
واژه های کلیدی :ذخیره سازی میعانات گازی( (LPG -مهندسی مخازن دوجداره – (D.W.T) فناوری Airising سقف مخازن
-1مقدمه:گاز مایع که بصورت مخفف LPGنامیده می شود معمولاً عمـدتاً از دو ترکیـب هیـدروکربنی پروپـان و بوتـان بـا فرمول شیمیایی C4H10, C3H8 تشکیل شده است .بوتان خود شامل دو ترکیب ایزوبوتان ونرمـال بوتـان اسـت LPG .کـه معمولاً در برخی نقاطدنیا به نام ترکیب عمده آن، پروپان، نیز شناخته می شود بعنوان محصـول فرعـی فرآینـدهای تصـفیه و تولید گاز طبیعی و پالایش نفت خام تولید می شود LPGدر. آمریکا عمدتاً از 90% پروپـان، %2/5 بوتـان و هیـدروکربنهای سنگین و مقدار کمی نیز اتان و پروپلین تشکیل شده است.گاز مایع فاقد رنگ، بو و مزه است و بطور کلی زیان آور نیست ولی در صورتیکهحجم زیادی از آن استشمام گردد باعث بیهوشی خواهد شد. به منظور آگاهی از نشت گاز مـایع ترکیبـات گـوگرد دار بنام مرکاپتان شامل “اتیل مرکاپتان” و “متیل مرکاپتان” به گاز مایع افـزوده مـی شـود . LPG در شـرایط فشـار و دمـای عادی بصورت گاز است و تحت فشارatm10-8 ، اجزا آن به مایع تبـدیل مـی شـود. بنـابراین نگهـداری و حمـل و نقـل ایـن محصول به سادگی امکان پذیر است. البته ترکیبات LPG برای مکانهای مختلف و در فصول مختلف متفاوت اسـت. بـرای مثـال گاز مایعارائه شده به مصرف کنندگان در ایران در فصول مختلف بین (50-90) درصد بوتان و (10-50) درصـد پروپـان و تـا 2ترکیبات% سنگین تر مثلاً پنتان دارد.به علت کیفیت سوخت گاز مایع LPG و کـاهش انتشـار آلاینـده هـا، اسـتفاده از ایـن سوخت در جهان به صورت فزاینده ای مورد توجه بوده و در کشورهای مختلف ماننـد ایتالیـا (بـا 1500000 خـودرو)، ژاپـن،
امریکا، انگلیس استفاده از این سوخت مورد حمایت و تشویق دولتها می باشد .
-1جهاد توسعه – شرکت مهندسی پناه ساز ایران، D_Mahdizadeh@Panahsaz.com
1
-3 مزایای : LPG شامل در دسترس بودن ( درکشورهای تولید کننده)، ایمنی، نیاز به تغییرات جزیی در موتور خودروها و بازدهی مناسب سوخت می باشد. جهت مایع نمودن، این گاز در فشار حدود 8 تا 10 اتمسفر در مخـازن فلـزی بـا اسـتحکام مناسب ذخیره می شود. چون این مخازن مجهز به شیر قطع جریان در صورت نشت از خطوط انتقال سوخت هستد اسـتفاده از آنها ایمن تر از بنزین می باشد .به موتور محفظه احتراق به صورت بخار وارد می شود، لـذا روغـن را از دیـواره سـیلندرها نمـی شوید، یا در شرایط سرد بودن موتور، روغن را رقیق نمی کند. همچنین، مواد آلاینده مانند اسید سـولفوریک، یـاذرات کـربن را وارد روغن موتور نمی نماید .بنابراین موتورهایی که با سوخت گاز مایع کـار مـی کننـد هزینـه تعمیـرات و نگهـداری کمتـری خواهند داشت. چون LPG دارای عدد اکتان بالا حدود (RON=105) می باشد قدرت موتور یا بازدهی سوخت بـدون افـزایش ضربه در موتور، با افزایش ضریب تراکم قابل افزایش است .
-4 معایب : LPG در مقایسه با بنزین، LPGدارای محتوای انرژی (energy content) کمتر است، لـذا مخـزن سـوخت باید بزرگتر از مخزن بنزین بوده و بعلت اینکه مخزن تحت فشار می باشد سنگین تر خواهد بود و هزینه خودروهای با سـوخت LPGبین 1000– 2000 دلار گرانتر از خودروهای بنزینی می باشد. البته قیمت LPG در سطح جهانی تقریبا” مشابه قیمـت بنزین است .با توجه به اینکه گاز مایع بعنوان محصول فرعی پالایشگاههای گاز و نفت تولید مـی شـود لـذا فراوانـی منـابع آن کاملاً محدود است. لذا بعنوان راه حل اساسی در کاهش الودگی و جایگزینی سـوخت در بسـیاری از نقـاط جهـان نمـی توانـد مطرح باشد .به لحاظ ایمنی، چون گاز پروپان سنگین تر از هواست در صورت نشت، بصورت لکه روی سطح زمین باقی مانده و در آبهای زیرزمینی نیز نفوذ می کند. امکان شعله ور شدن آن روی سطح زمین نیز هست. لذا از این حیث باید در حمل و نقـل و حین استفاده، نهایت دقت در جلوگیری از نشت LPG صورت گیرد .از سایر معایب این سوخت می توان به افت قدرت موتـور در موتورهای تبدیلی به میزان 15-10 درصد و عدم توانائی مناسب موتور در عبور از سربالائی ها اشـاره نمـود .در موتورهـای
تبدیلی اگر موتور به طور مناسب تبدیل نگردیده باشد در تابستانها گاز بصورت خشک سوخته و باعث جوش آمدن موتـور مـی گردد. و در زمستان نیز برای شروع و استارت موتور دارای مشکل بوده و باید با بنزین موتور تبدیلی روشن گردد.
-5 انتشار گازهای آلاینده : از دیدگاه زیست محیطی استفاده از LPG بصورت استاندارددارای کمتـرین چرخـه حیـات انتشار گازهای گلخانه ای در مقایسه با سایر سوختهای تجاری است. پتانسیل کاهش اوزون با استفاده از این سوخت بـه نصـف بنزین کاهش می یابد، همچنین انتشار هیـدروکربنهای نسـوخته 1/3 اکسـیدهای نیتـروژن%20 ، منواکسـید کـربن %60 در مقایسه با بنزین کاهش می یابد.
شکل -1 عرضه و تقاضای جهانی LPG شکل -2 زنجیره تولید و مصرف
2
-6 معرفی مخازن :مخازن دو جداره گاز مایع((LPG DOUBLE WALL TANKS تجهیزی پالایشگاهی است کـه بـرای ذخیره سازی گازهای پروپان و بوتان قبل از مصرف یا صادر نمودن درپالایشگاههای گاز احداث می گـردد. گازهـای مـذکور پس از پالایش و حذف ناخالصی ها به دمای میعان برده می شوند و سپس جهت ذخیـره سـازی وارد مخـازن مـی گردنـد.ایـن مخازن شامل دو جداره بتونی(بیرونی) و فلزی(داخلی) است و بطور کامل بوسیله عایقهای سرد ایزولـه مـی گـردد تـا مـانع از تبخیرگازهای مایع شده گردد. گاز پروپان در دمای -42 درجه سانتیگراد و بوتان در دمای -7 درجه سانتیگراد نگهـداری مـی گردد .حجم عملیات اجرایی این تانکهای دوجداره بین 8 تا 12 درصد کل عملیات ساخت پالایشگاه را تشکیل میدهـد.تانـک داخلی به صورت تمام فلز و از آلیاژ خاص %9) نیکل)که در مقابل برودت ویژگی های سازه ای خـود را از دسـت نمـی دهـد و تانک خارجی از بتن مسلح با میل گردهای برودتی به همراه سیستم پیش تنیدگی در دیوار و سیستم گرمایشی در فونداسـیون اجرا می گردد.این مخازن با توجه به بازده پالایشگاه در بازه زمانی 15 الی 30 روزه پر می شوند و طی مدت زمـان 24 سـاعت جهت بارگیری تخلیه می گردند.-1-6 مخزن دو منظوره :مخازن نگهداری گازهای مایع ، به منظور بالا بردن ضریب امنیـت و جلوگیری از انتقال حرارت به صورت دوجداره و در دو مدل طراحی و اجرا میشوند -1: جداره بیرونی بـتن و جـداره داخلـی فولاد -2 دوجداره از جنس فولاد مخازن دومنظوره پروپان بوتان مورد بحـث (نـوع اول) بـرای نگهـداری بوتـان در دمـای -7


کارآموزی کامپیوتر شرکت کامپیوتری خراسان با word دارای 23 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد کارآموزی کامپیوتر شرکت کامپیوتری خراسان با word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی کارآموزی کامپیوتر شرکت کامپیوتری خراسان با word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن کارآموزی کامپیوتر شرکت کامپیوتری خراسان با word :
بخشی از فهرست کارآموزی کامپیوتر شرکت کامپیوتری خراسان با word
معرفی محل کارآموزی ............................................... 2
گزارشی از کارهای انجام شده ....................................... 5
نظر و پیشنهاد راجع به کارآموزی .................................. 22
معرفی محل کار آموزی
محل کارآموزی اینجانب شرکت کامپیوتری خراسان میباشد درحدفاصل میدان ده دی و چهارراه لشگردر پاساژطاهری واقع شده است.مدیریت این شرکت آفای بهرامی میباشد که مهندس کامپیوتر در گرایش سخت افزار است .
خدماتی که در شرکت کامپیوتر خراسان ارائه میشود :
• فروش قطعات سخت افزار کامپیوتر:
قطعات مورد نیاز مشتری سفارش داده میشود و لیست قیمت قطعات به مشتری ارائه میشود در صورت توافق قرارداد بسته میشود و قطعات یا بصورت باز یا بعد از اسمبل شدن به همراه فاکتور تحویل مشتری میشود.
• رفع ایراد سیستم :
سیستمی که از مشتری برای تعمیر دریافت میشود ابتدا تست شده و مشکل آن که سخت افزاری است و یا نرم افزاری , بررسی میشود. اگر نرم افزاری باشد بررسی میشود که نیاز به نصب سیستم عامل وجود دارد یا خیر که در صورت نیاز سیستم عامل مناسب برای سیستم نصب شده و درایورهای مربوط به سخت افزارهای آن سیستم نصب میشود ولی اگر مشکل مربوط به سخت افزار سیستم باشد چک میشود که مربوط به کدام قطعه سخت افزاری میباشد که پس از شناسایی , قطعه سخت افزار معیوب باز شده و در صورت امکان تعمیر و یا تعویض میشود . لازم به ذکر است قطعاتی که دارای گارانتی باشند برای تعمیر به شرکت مربوطه فرستاده شده و بسته به نوع گارانتی تعمیر و یا تعویض میگردد.
• برنامه نویسی :
در شرکت کامپیوترخراسان برای هر برنامه ای که نوشته میشود مراحل زیر در نظر گرفته میشود :
بررسی و جمع آوری نیازمندیهای مشتری : در این مرحله به کمک مشتری , خدماتی که از نرم افزار مورد نیاز وی انتظار می رود بررسی شدهو در مورد محیط پیاده سازی آن و زمان انجام پروژه تصمیم گیریهای لازم به عمل می آید.
بستن قرارداد: در این مرحله با مشتری در مورد قیمت , زمان تحویل پروژه , محیط پیاده سازی و تعهدات طرفین و ... توافق به عمل می آید.
ارائه طرح اولیه پروژه به مشتری : در این مرحله طرح کلی از نرم افزار درخواستی و فرم های اولیه به مشتری ارائه می گردد و از وی در مورد رفع نیازهای او نظر سنجی به عمل آمده و در صورتی که طرح اولیه نیاز به اصلاح و تغییر داشته باشد , در این مرحله تغییرات برای جلب نظر مشتری اعمال می گردد و در صورت اعمال تغییرات این مرحله از ابتدا مجددا تکرار می گردد .
اتمام پروژه و تحویل آن به مشتری : این مرحله آخرین مرحله انجام پروژه بوده و نرم افزار نوشته شده تحویل مشتری گردیده و در صورت احساس نیاز از سوی مشتری نرم افزار بر روی سیستمهای مورد نظر وی نصب گردیده و در صورت قید شدن آموزش نرم افزار در قرارداد , آموزشهای لازم به کاربران مورد نظر او داده می شود و همچنین شرایط پشتیبانی به وی یادآوری می گردد . لازم به ذکر است که بیشتر این پروژه ها به زبانهای ویژوال ( vb , c# , Delphi ) نوشته می شود . برنامه هایی که به زبان پاسکال و C واسمبلی نوشته می شود معمولا مربوط به پروژه های دانشجویی است .


مقاله طراحی آپ امپ به منظور افزایش پایداری در تکنولوژی 32 CMOS نانو با word دارای 12 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله طراحی آپ امپ به منظور افزایش پایداری در تکنولوژی 32 CMOS نانو با word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله طراحی آپ امپ به منظور افزایش پایداری در تکنولوژی 32 CMOS نانو با word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله طراحی آپ امپ به منظور افزایش پایداری در تکنولوژی 32 CMOS نانو با word :
چکیده
آپ امپها در کارهای تحقیقاتی و صنعتی کاربردهای بسیاری دارند. همانطور که در مدارهای منطقی، گیتهایNAND وNOR
سنگ بنای تمام مدارهای دیجیتال هستند، میتوان آپ امپها را سنگ بنای اکثر مدارهای آنالوگ دانست. با توجه به اینکه در سیستم های فیدبکی حد فاز ،حد بهره و پهنای باند از پارامتر های مهم و مورد بحث بوده ودر حال حاضر این پارامتر ها مشکلاتی برای سیستم های موجود ایجاد نموده اند، برای جبران این مشکلات می توان از جبران کننده در مدارات فیدبک تقویت کننده های عملیاتی استفاده کرد.
در این روش ابتدا یک مدل مناسب از تقویت کننده های عملیاتی به دست آورده و سپس صفر ها و قطبهای این تقویت کننده را از روی مدل بدست آمده مشخص کرده و سپس براساس محاسبه پهنای باند ، حد فاز، حد بهره، صفر و قطب مناسب را جهت ایجاد پهنای باند بهتر و افزایش حد فاز با این سیستم مدل سازی می شود. با توجه به صفرها و قطبهای به دست آمده یک مدل مناسب برای جبران کننده به وجود آورده و به تقویت کننده عملیاتی اضافه می گردد.
در این مقاله، یک تقویت کننده عملیاتی با استفاده از پروسه CMOS32nm ، ارائه و شبیه سازی شده است. این تقویت کننده با استفاده از منبع تغذیه 0/9 ولت کار میکند و مناسب جهت استفاده در کاربردهای با ولتاژ کم است. سپس با بررسی شبیه سازی های صورت گرفته دیده می شود این آپ امپ از پایداری خوبی برخوردار بوده و دارای حاشیه فاز 67 درجه و فرکانس بهره واحد
11 گیگا هرتز است. همچنین زمان نشست در این آپ امپ در حدود 80 پیکو ثانیه و نویز در حدود 25µs به دست میآید.
واژههای کلیدی: پایداری، تقویت کنند های عملیاتی، جبران سازی آپ امپ، حاشیه فاز، فرکانس بهره واحد
-1 مقدمه
تقویت کنندههای عملیاتی به اختصار Op Amp نامیـده میشـوند دارای ضـریب تقویـت ولتـاژ بسـیار بزرگـی هسـتند. تقویـت کنندههای عملیاتی در سیستمهای الکترونیکی کاربردهای متنوعی دارند و از نظر اقتصادی نیـز ارزان قیمـت هسـتند و از مزایـایی چون ابعاد کوچک و قابلیت اطمینان بالا برخوردا هستند. برای نخستین بـار نـام تقویـت کننـده عملیـاتی بـه تقویـت کننـدههایی اختصاص داده شد که دارای ضریب تقویت بسیار زیاد بودند. این تقویت کنندهها نیاز به ولتاژ بالایی داشتند و برای انجـام عملیـات ریاضی مانند جمع ، تفریق و ضرب و تقسیم مورد استفاده قرار میگرفتند. با مرور زمان و پیشرفت فناوری، نوع پیشـرفته و جدیـد تقویت کنندههای عملیاتی با مشخصات ولتاژ کار کم و قیمت ارزان و دسترسی آسان طراحـی و سـاخته شـدند و بـه بـازار عرضـه گردیدند.
از آنجایی که همواره رابطهای معکوس میان بهره تقویت کننده و پهنای باند آن وجود دارد لذا میبایست حالت بهینه ای میان این دو برقرار نمود. طراحان مدارهای آنالوگ به دنبال راهحلی جهت افزایش کارایی آپ امپ میباشند و سعی برآن دارند تا بـا افـزایش بهره و جبران سازی فرکانسی آپ امپ، تقویت کنندهای با کارایی بالا جهت استفاده در کاربردهای مناسب فراهم آورند.
افـــزایش بهـــره DC بـــر اســـاس فیـــدبک مثبـــت در یـــک تقویـــت کننـــده عملیـــاتی مبتنـــی بـــر ســـاختار آپ امـــپ cascode folded (علی داداشی و همکاران، ( 2011 ، دستیابی به بهره و پهنای باند مناسب با طراحی آپ امپ CMOS همراه با
جبرانساز میلر( ساویشا و همکاران، (2012 و طراحی یک آپ امپ CMOS سه طبقه با جبران سازی فرکانسـی تـو در تـو (پانـل و سونی ، ( 2013 از جمله کارهای صورت گرفته شده جهت افزایش کارائی آپ امپ ها است.
در این مقاله ابتدا مدار آپ امپ دو طبقه در تکنولوژی 32nmپیاده سازی میشود سپس ساختار آپ امپ پیشنهادی ارائه میشود.
نتایج این ساختار مورد بررسی قرار میگیرد و در ادامه با آپ امپ دو طبقه مقایسه میشود.
-2 شبیه سازی
شــــکل (1) آپ امــــپ دو طبقــــه را نشــــان میدهــــد. ایــــن مــــدار در تکنولــــوژی 32 nm توســــط نــــرم افــــزار شبیه ساز Hspice با منبع تغذیه 0/9 ولت مورد بررسی قرارگرفته و نتایج زیر حاصل شده است.
شکل((1 ساختار آپ امپ دو طبقه
شکل (2) نمودار بهره آپ امپ و شکل (3) نمودار فاز ساختار آپ امپ را نشان میدهد.
شکل((2 نمودار بهره ساختار آپ امپ.


مقاله بررسی اثرات شرایط محیطی ( فشار ، دما ، رطوبت و … ) بر عملکرد تجهیزات نیروگاه بخار و بررسی تاثیرات آن روی طراحی تجهیزات با word دارای 112 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله بررسی اثرات شرایط محیطی ( فشار ، دما ، رطوبت و … ) بر عملکرد تجهیزات نیروگاه بخار و بررسی تاثیرات آن روی طراحی تجهیزات با word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی اثرات شرایط محیطی ( فشار ، دما ، رطوبت و … ) بر عملکرد تجهیزات نیروگاه بخار و بررسی تاثیرات آن روی طراحی تجهیزات با word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله بررسی اثرات شرایط محیطی ( فشار ، دما ، رطوبت و … ) بر عملکرد تجهیزات نیروگاه بخار و بررسی تاثیرات آن روی طراحی تجهیزات با word :
عناوین
چکیده
فصل اول : معرفی تجهیزات نیروگاه بخاری
1 ـ 1 ـ مقدمه
1 ـ 2 ـ دیگ بخار و تجهیزات جانبی آن
1 ـ 2 ـ 1 ـ مقدمه
1 ـ 2 ـ 2 ـ اکونومایزر
1 ـ 2 ـ 3 ـ درام
1 ـ 2 ـ 4 ـ لوله های دیوارهای محفظه احتراق یا اوپراتور
1 ـ 2 ـ 5 ـ سوپر هیترها
1 ـ 2 ـ 6 ـ دی سوپر هیتر ها یا اتمپراتورها
1 ـ 2 ـ 7 ـ ری هیترها
1 ـ 2 ـ 8 ـ جنس لوله های بویار
1 ـ 2 ـ 8 ـ 1 ـ ساختار میکروسکوپی فولادها
1 ـ 2 ـ 8 ـ 2 ـ اورهیت شدن لوله های بویلر
1 ـ 2 ـ 8 ـ 3 ـ تغییرات ساختار فولاد در تحت اورهیت
1 ـ 2 ـ 8 ـ 4 ـ اتفاقات اورهیت در نیروگاهها
1 ـ 2 ـ 8 ـ 5 ـ بحث و نتیجه گیری
1 ـ 3 ـ گرمکن های آب تغذیه
1 ـ 4 ـ کوره یا محفظه حتراق
1 ـ 4 ـ 1 ـ ساختمان مشعلها و روشن پودر کردن سوخت در آنها
1 ـ 5 ـ تجهیزات جانبی دیگ بخار
1 ـ 5 ـ 1 ـ گرمکن های هوا
1 ـ 5 ـ 2 ـ دریچه های کنترل هوا یا دمپرها
1 ـ 5 ـ 3 ـ دودکش
1 ـ 6 ـ فنهای نیروگاه
1 ـ 7 ـ والوها
1 ـ 8 ـ سیستمهای مرتبط با دیگ بخار
1 ـ 8 ـ 1 ـ مقدمه
1 ـ 8 ـ 2 ـ سیستم کنترل آب تغذیه
1 ـ 8 ـ 3 ـ سیستم کنترل درجه حرارت بخار
1 ـ 8 ـ 4 ـ کنترل فشار بخار
1 ـ 8 ـ 5 ـ کنترل سیستم احتراق
1 ـ 8 ـ 5 ـ 1 ـ کنترل هوای مشعل
1 ـ 8 ـ 5 ـ 2 ـ کنترل سوخت مشعل
1 ـ 8 ـ 5 ـ 3 ـ کنترل فشار محفظه احتراق
1 ـ 9 ـ 1 ـ مقدمه
1 ـ 9 ـ 2 ـ اصول کار و وظایف کندانسور
1 ـ 9 ـ 3 ـ اثرات وجود هوا در کندانسور
1 ـ 9 ـ 4 ـ انواع کندانسور از نظر خنک سازی بخار
1 ـ 9 ـ 5 ـ وسایل حفاظتی کندانسور
1 ـ 9 ـ 6 ـ تمیز کردن کندانسور
1 ـ 10 ـ سیستمهای آب گردشی خنک کننده کندانسور
1 ـ 10 ـ 1 ـ مقدمه
1 ـ 10 ـ 2 ـ انواع سیستمهای خنک کن
1 ـ 10 ـ 3 ـ سیستم یکبارگذر
1 ـ 10 ـ 4 ـ سیستم چرخشی
1 ـ 10 ـ 5 ـ سیستم ترکیبی
1 ـ 11 ـ توربین بخار و انواع طبقه بندی آن
1 ـ 11 ـ 1 ـ مقدمه
1 ـ 11 ـ 2 ـ طبقه بندی توربین بخار
فصل دوم : بررسی اثرات شرایط محیطی بر روی عملکرد نیروگاههای بخار
2 ـ 1 ـ اثر کمیت های ترمودینامیکی ( فشار و دما ) بروی بازده سیکل نیروگاه
2 ـ 2 ـ 1 ـ وظیفه اصلی چگالنده
2 ـ 2 ـ 2 ـ سیستم آب گردشی نیروگاه
2 ـ 2 ـ 3 ـ عوامل موثر بر برج خنک کن نیروگاه
2 ـ 2 ـ 4 ـ اثرات شرایط محیطی بر کندانسور
2 ـ 3 ـ اثرات شرایط محیطی بر روی عملکرد لوبلیر نیروگاه
2 ـ 3 ـ 2 ـ اثرات فشار و دمای محیط بر روی عملکرد بویلر
2 ـ 4 ـ بررسی نمونه ای اثرات شرایط محیطی بر عملکرد نیروگاه بخاری ( تبریز )
2 ـ 4 ـ 1 ـ تاثیر درجه حرارت محیط در مصرف داخلی
2 ـ 4 ـ 2 ـ تاثیر درجه حرات محیط در مصرف آب نیروگاه
نتیجه گیری
2 ـ 4 ـ 3 ـ تاثیر درجه حرارت کم محیط در بهینه سازی مصرف داخلی نیروگاه تبریز
2 ـ 4 ـ 4 ـ تاثیر درجه حرات در افزایش تلفات و کاهش عمر الکتروموتورهای سوخت
2 ـ 5 ـ بررسی علل خوردگی لوله های کندانسور واحد یک نیروگاه تبریز
2 ـ 5 ـ 1 ـ شرایط کاری و مشخصات فنی لوله های کندانسور
2 ـ 5 ـ 2 ـ وضعیت ظاهری نمونه لوله
2 ـ 5 ـ 3 ـ نتایج آزمایشات
2 ـ 5 ـ 4 ـ فرم مقطع سوراخ
2 ـ 5 ـ 5 ـ بررسی زیر ساختار لوله
2 ـ 5 ـ 6 ـ علل خوردگی و سوراخ شدن نمونه مورد آزمایش
2 ـ 5 ـ 7 ـ پیشنهادات
2 ـ 6 ـ بررسی نمونه ای اثرات شرایط محیطی بر عملکرد نیروگاه بندرعباس
2 ـ 6 ـ 1 ـ اثرات شرایط محیطی بر عملکرد بویلر و تاثیر آن بر طراحی بویلر
2 ـ 6 ـ 2 ـ اثرات شرایط محیطی بر عملکرد توربین
2 ـ 6 ـ 3 ـ اثرات شرایط محیطی بر ژنراتور
2 ـ 6 ـ 4 ـ اثرات شرایط محیطی بر کندانسور
2 ـ 7 ـ بررسی نمونه ای اثرات شرایط محیطی بر روی عملکرد نیروگاه شهید محمد منتظری اصفهان
2 ـ 7 ـ 1 ـ اثرات شرایط محیطی بر روی عملکرد بویلر
2 ـ 7 ـ 2 ـ اثرات شرایط محیطی بر عملکرد کندانسور
فصل سوم
نتیجه گیری
مراجع
چکیده
شرایط جغرافیای و آب و هوایی در ایران که متاسفانه بیشتر کویر و گرم می باشد کمک می نماید که درصد مصرف داخلی واحدهای بهره برداری شده در ایران از حد بالایی برخوردار باشد بر این اساس جای زیادی برای کاهش مصارف داخلی واحدهای در حال کار برای پرسنل بهره برداری نیروگاههای بخاری جزء توجه به تغییرات دمای هوای محیط و دیگر شرایط محیطی و نیز میزان بار واحد باقی نمی ماند که به عنوان مثال در نیروگاه کازرون با توجه به راه اندازی واحدها و میزان مصارف کم واحد ها روش مورد عمل در نیروگاه کازرون توجه به دمای محیط و استفاده حداقل از فن های خنک کن روغن و آب می باشد و در نیروگاه تبریز اقدامات نیروگاه جهت کاهش مصارف داخلی و کاهش تلفات حرارتی و الکتریکی بصورت برنامه ریزی جهت خارج نمودن فن های برج با توجه به دمای آب خنک کن و تغییرات دمای هوای محیط و کاهش نسبی مصارف الکتریکی می باشد . این پروژه از سه فصل تشکیل شده است که در فصل اول به معرفی تجهیزات نیروگاه بخار می پردازیم و در فصل دوم به بررسی اثرات شرایط محیطی بر عملکرد نیروگاه بخار و در فصل سوم نیز نتیجه گیری از پروژه و ارائه پیشنهادات و راه حلهایی جهت کاهش مصارف داخلی نیروگاه با توجه به فاکتور شرایط محیطی می پردازد .
فصل اول
معرفی تجهیزات نیروگاه بخاری
1 ـ 1 ـ مقدمه
نیروگاههای بخاری یکی از مهمترین نیروگاههای حرارتی می باشد که در اکثر کشورها ، از جمله ایران سهم بسیار زیادی را در تولید انرژی الکتریکی بر عهده دارد به طوری که سهم تولید این نیروگاهها بیش از 70% کل تولید انرژی کشورمان ( در سال 1375 ) می باشد . از مهمترین این نیروگاهها در کشورمان می توان به نیروگاههای شهید محمد منتظری اصفهان ، رامین اهواز ، اسلام آباد اطفهان ، طوس مشهد ، بعثت تهران ، شهید منتظر قائم کرج ، تبریز ، بیستون ، کرمانشاه ، مفتح همدان و بندرعباس اشاره نمود ، مشخصات این نیروگاهها به همراه دیگر نیروگاهها بخاری کشورمان را می توان در جدول ( 1 ـ 1 ) مشاهده نمود .
در این نیروگاهها از منابع انرژی فسیلی از قبیل نفت ، گاز طبیعی ، مازوت و غیره استفاده می شود ، به این ترتیب که از این سوختها جهت تبدیل به انرژی حرارتی استفاده شده و سپس این انرژی به انرژی مکانیکی ، و در مرحله بعد به انرژی الکتریکی تبدیل می گردد به عبارت دیگر در این نیروگاهها سه نوع تبدیل انرژی صورت می گیرد اولین نوع تبدیل انرژی شیمیایی ( انرژی نهفته در سوخت ) به انرژی حرارتی است که این تحول در وسیله ای بنام دیگر بخار صورت می گیرد این تبدیل انرژی باعث می شود که آب ورودی به دیگر بخار تبدیل به بخار با دمای زیاد شود دومین نوع ، تبدیل انرژی حرارتی به انرژی مکانیکی است که این تحول در توربین نیروگاه صورت می گیرد و انرژی مکانیکی است که این تحول در توربین نیروگاه صورت می گیرد و انرژی حرارتی نهفته در بخار وردی به توربین تبدیل به انری مکانیکی چرخشی محور توربین می شود .
سومین و آخرین نوع از تبدیل انرژی در نیروگاههای بخاری ، تبدیل انرژی مکانکی موتور به انرژی الکتریکی می باشد که این تحول در ژنراتور نیروگاهها صورت می گیرد در نهایت انرژی الکتریکی توسط خطوط انتقال به مصرف کنندگان منتقل می شود در این فصل برآنیم تا تجهیزات اصلی یک نیروگاه از قبیل توربین ، دیگ بخار ، کندانسور و پمپ تغذیه ، به طور مجزا تجهیزات اصلی و جانبی این نیروگاههای مطرح می شود .
جدول ( 1 ـ 1 )
نیروگاه مکان جغرافیایی زمان بهره برداری تعداد واحد ظرفیت واحد
(مگاوات) مجموع تولید (مگاوات)
شهید سلیمی نکا 60 – 1358 4 440 1760
بندر عباس بندرعباس 64 – 1359 4 320 1280
رامین اهواز 77 و 60 – 1358 5 315 1575
شهید رجایی قزوین 1371 4 250 1000
مفتح غرب همدان 1373 4 250 1000
اسلام آباد اصفهان 60 – 1348 5 320 × 2
120 × 1
5/37 × 2 835
شهید منتظری اصفهان 77 و 68 – 1363 6 200 1200
تبریز تبریز 68 – 1365 2 368 736
بیستون کرمانشاه 1373 2 320 640
شهید منتظر قائم کرج 52 – 1350 4 25/156 625
طوس مشهد 1365 4 150 600
بعثت تهران 47 – 1346 3 5/82 5/247
شهید بهشتی لوشان 1352 2 120 240
مشهد مشهد 53 – 1347 3 13 × 1
60 × 2 133
ایرانشهر ایرانشهر 76 – 1375 2 64 128
زرند کرمان 1352 2 30 60
شهید فیروزی تهران 1338 4 5/12 50
1 ـ 2 ـ دیگ بخار و تجهیزات جانبی آن
1 ـ 2 ـ 1 ـ مقدمه
یکی از مهمترین تجهیزات در نیروگاههای بخاری ، دیگ بخار می باشد که در آن ، آب تغذیه شده توسط پمپ تغذیه با جذب حرارت ، به بخار پس تافته تبدیل می گردد . دیگر بخار نیروگاهها از نظر چـگونگی گرم کردن آب ورودی به دو نوع تقسیم می شوند :
الف ـ دیگ بخار درام دار
ب ـ دیگ بخار یک بار گذر
1 ـ 2 ـ 2 ـ اکونومایزر
پس از اینکه گازهای کوره قسمتی از حرارت خود را به لوله های آب و سوپرهیتـرها می دهد هنوز دارای مقدار قابل ملاحظهای حرارت می باشد که این حرارت همراه گازهایی اگر بدون استفاده از دودکش خارج شود از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبوده و راندمان دستگاه پایین خواهد بود لذا با استفاده از یک اکونومایزر از این حرارت باقیمانده استفاده می نمایند . اکونومایزر شامل تعدادی لوله های سری است که در آخرین مرحله مسیر گازهای حاصله از احتراق قرار گرفته و آب درون لوله ها گرم می شود . میزان افزایش درجه حرارت آب ورودی به اکونومایزر بستگی به طراحی دیگر بخار و حرارت موجود در گازهای خروجی از دیگ بخار دارد بعنوان مثال در نیروگاه طوس دمای آب ورودی به اکونومایزر 242 درجه سانتی گراد و دمای خروجی 294 درجه سانتی گراد می باشد و این در حالی است که در نیروگاه شهید محمد منتظری دمای آب ورودی 244 درجه سانتی گراد و دمای آب خروجی 366 درجه سانتی گراد ( با سوخت گاز در مشعلها ) می باشد . جایگاه این لوله ها پس از لوله های ری هیتر و سوپر هیتر در انتهای دیگ بخار است . باید توجه داشت که توزیع آب در این لوله ها باید یکنواخت باشد تا در قسمتهایی از لوله ها مایع گرم تبدیل به بخار نشود که در این صورت لوله ها صدمه خواهند دید .
1 ـ 2 ـ 3 ـ درام
استوانه ای است به طول چندین متر و قطر داخلی 5/1 متر و ضخامت جدار حدود 12 سانتی متر از جنس فلز مقاوم در مقابل فشار و درجه حرارت . معمولاً از طریق نورد یک قطعه فلزی مستطیل شکل آنرا بصورت استوانه درآورده و دو لبه را به هم جوش می دهند . سپس قطعه های انتهایی را به صورت نیمکره به آن جوش می دهند . جنس ، طول ، قطر داخلی و ضخامت جداوره درام بستگی به بزرگی ، قدرت درجه حرارت و فشار بخار هر واحد دارد . درام به عنوان مخزن در دیگ بخار عمل می کند که دارای وظایف زیر است :
الف ـ جدا کردن قطرات از بخار آب
ب ـ عمل نمودن به عنوان مخزن ذخیره آب
ج ـ با استفاده از سطح آب درام می توان مقدار آب تغذیه به سیکل را کنترل نمود .
فشار درام در دیگ های بخار نیروگاههای شهید رجایی ، طوس ، شهید محمد منتظری و نکا به ترتیب برابر 8/169 ، 45/148 ، 158 ، 210 اتمسفر است .
1 ـ 2 ـ 4 ـ لوله های دیوارهای محفظه احتراق یا اوپراتور
اطراف محفظه احتراق دیگ های بخار ، تعداد زیادی لوله های موازی نزدیک به هم که به لوله های اوپراتور موسوم هستند پوشیده شده است . وظیفه این لوله ها از یک طرف آن است که بخشی از حرارت حاصل از احتراق را از طریق تشعشی و جابجایی جذب نماید و از طرف دیگر ، حرارت جذب شده به وسیله هدایت به آب داخل خود منتقل می کند . بنابراین در کوره ، هر سه نوع انتقال حرارت با یکدیگر انجام می گیرد . حاصل این تبادل حرارت جذب حرارت توسط داخل آب لوله ها و تبدیل آن به بخار است . به عبارت دیگر کلیه بخار تولیدی دیگ بخار در این لوله ها ایجاد می شود . از طرف دیگر جذب حرارت توسط لوله های دیواره ای ، باعث خنک شدن فضای اطراف کوره می شود و لذا مشکلی از نظر عایق کاری دیواره های اطراف محفظه احتراق پیش نخواهد آمد . به عبارت دیگر لوله های دیواره ای با جذب حرارت و انتقال آن به آب داخل خود ، دیواره کوره را خنک می نماید . لازم به ذکر است که جریان آب در داخل لوله های دیواره ای از پایین به بالاست . هر چه آب در طول کوره به طرف بالا حرکت نماید حرارت بیشتری جذب نموده و در نتیجه بخار بیشتری تولید می گردد .
1 ـ 2 ـ 5 ـ سوپرهیترها
یک سری لوله از جنس فولاد مقاوم در برابر حرارت و فشار با اشکال مختلف معمولاً به شکل u یا s و یا اشکال دیگر که در کنار هم بفاصله کمی از هم قرار دارد و ابتدا و انتهای آنها به دو لوله بزرگتر بنام هدر جوش داده شده اند و به مجموعه آنها سوپرهیتر گفته می شود این مجموعه معمولاً در فضای داخلی بویلر یعنی داخل کوره و مسیر گازهای خروجی کوره قرار داده می شود بطوریکه هدر ابتدایی و انتهایی در بیرون دیواره و یا هم ردیف دیواره های بویلر و خود لوله های سوپرهیت در داخل قرار می گیرند . هدر ابتدایی به بالای درام مربوط است و هدر انتهایی به لوله خروجی بخار از دیگ .
برای استفاده از انرژی و حرارت بیشتر بخار در نیروگاهها ، بخار اشباع تولید شده در درام دیگ بخار را مجدداً توسط گازهای حاصله از احتراق کوره گرم می کنند . این عمل داغ کردن بخار یا سوپر هیتر نامیده می شود . سوپر هیترها را بر اساس تعداد زیاد لوله ها و محل هدر ها و همچنین شرایط حرارت دریافتی ( از نوع تشعشی یا جابجایی ) طبقه بندی می کنند . در بعضی موارد طبقه بندی سوپر هیتر ها بر اساس هر دو حالت فوق صورت می گیرد . توجه به شکل قرارگرفتن لوله ها و هدرها ، سوپر هیتر ها ممکن است از نوع آویزان باشند . در این نوع لوله ها از هدر ها آویزان بوده و توسط آنها نگهداری می شوند و یا سوپر هیتر ها ممکن است از نوع افقی یانشد و یا ممکن است بشکل (L) باشد که دو نوع اخیر دارای تخلیه طبیعی بوده و احتیاج به تخلیه اجباری ندارند ، و در هنگام روشن کردن دستگاه دیگ بخار بسهولت عمل می نمایند ، از این رو دو طرح مزبور مورد توجه در سوپر هیتر های اولیه دیگ بخار با سوخت پودر شده قرار گرفت . در شکلهای ( 1 ـ 2 ـ الف ) و ( 1 ـ 2 ـ ب ) انواع مختلف سوپر هیترها نشان داده شده است .
معمولاً دمای خروجی از سوپر هیترها بیش از 500 درجه سانتی گراد است یه عنوان نمونه این دما در نیروگاههای شیهد رجایی ، تبریز ، طوس ، شهید محمد منتظری ، نکا ، بندرعباس و ایرانشهر به ترتیب در حدود 546 ، 538 ، 540 ، 545 ، 530 ، 540 ، 540 درجه سانتی گراد می باشد . البته برای این نیروگاهها دمای سیال خروجی از سوپر ثانویه با فشارهای زیاد به ترتیب برابر 145 ، 5/178 ، 133 ، 140 ، 190 ، 169 ، 67/137 کیلوگرم بر سانتی متر مربع می باشد .
1 ـ 2 ـ 6 ـ دی سوپر هیترها یا اتمپراتورها
در عمل سوپر هیترهایی می سازند که برای درجه حرارتهای بالاتر از درجه حرارت مورد لزوم و برای تمام شرایط بار توربین ، مقاومت کافی داشته باشند . در مواقع پایین آمدن بار توربین و در نتیجه درجه حرارت بخار پایین آوردن آن ، از دی سوپر هیتر استفاده می کنند و آنرا می توان ما بین سوپر هیتر اولیه و ثانویه قرار داد .
آب دیگ بخار از درام دیگ بخار سرازیر شده و دور بدنه دی سوپر هیتر جریان پیدا می کند و بخاری را که از لوله های تعبیه شده در بدنه دی سوپر هیتر عبور می کند خنک می سازد . برای کنترل درجه حرات نهایی بخار از سوپاپهایی استفاده می نمایند که بوسیله موتور کار می کنند . این سوپاپها توسط ترموستاتی که در لوله خروجی سوپرهیتر ثانویه نصب شده کنترل می شوند ، بدین ترتیب که جریان بخار را با توجه به درجه حرارت مورد لزوم به دی سوپر هیتر یا مستقیماً به سوپر هیتر ثانویه هدایت می نمایند ، این سوپاپها طوری طراحی شده اند که بطور دستی نیز می توان از آنها استفاده کرد و از این مورد در مواقع اضطراری استفاده می شود . این نوع دی سوپر هیتر بنام دی سوپر هیتر غیر تماسی موسوم است چون سیال خنک کننده تماس واقعی با بخار ندارد .
1 ـ 2 ـ 7 ـ ری هیترها
از نظر اقتصادی به صرفه است تا جهت بالا بردن بازده سیکل از ری هیترهایی که در بین توربین های نیروگاه قرار دارد استفاده شود . در ری هیترها ، درجه حرارت بخار خروجی از توربین فشار قوی را تا درجه حرارت اولیه بخار بالا می بردند و سپس آن را به سمت توربین فشار متوسط هدایت می کنند . این عمل هم می تواند بین توربین های فشار متوسط و ضعیف صورت گرد . ساختمان و طرز قرار گرفته آنها شبیه سوپر هیترهاست و مشابه آنها به دو بخش ری هیتر اولیه و ثانویه ، و در بعضی موارد به چندین بخش تقسیم می شوند . البته وجود ری هیتر در کلیه نیروگاههای بخاری الزامی نیست و معمولاً در دیگ های بخار با ظرفیت پایین استفاده نمی شود اما در دیگهای بخار با ظرفیت بالا استفاده از آنها اجتناب ناپذیر می گردد زیرا بازده سیکل را افزایش و مقدار رطوبت سیال خروجی از توربین رابه مقدار قابل توجهی کاهش می دهند . بعنوان مثال در نیروگاه بعثت بخاطر کوچک بودن واحدهای بخاری آن ( 3 واحد 5/82 مگا وات ) و به علت منفرد بودن توربین ، نیازی به ری هیتر نمی باشد ولی در نیروگاه شهید رجایی هر واحد دارای دو واحد ری هیتر می باشد .
1 ـ 2 ـ 1 ـ جنس لوله های بویلر :
انتخاب جنس فلز لوله بویلر بستگی به شرایط کاری آن بویژه درجه حرارت و فشار داخل آن خواهد داشت . افزایش درجه حرارت از حد مجاز حتی در مقادیر کمی در دراز مدت قادر است که ایجاد تغییرات ساختاری در مواد لوله نموده و کیفیت خواص مکانیکی آنرا پائین بیاورد . ضمناً ارتباط تنظم وارده به جداره لوله در تحت فشار داخلی (p) و قطر متوسط آن DM و ضخامت لوله (t) بصورت زیر خواهد بود . ] 4 [
( 1 ـ 1 )
که همانطور که در رابطه (H) دیده می شود با بالا رفتن فشار و کم شدن ضخامت لوله میزان تنش وارده به جداره لوله افزایش می یابد که این مقدار ممکن است از تنش مجاز آلیاژ لوله در درجه حرارت مورد بیشتر شود لذا لوله های بویلر در واحدهای بخاری علاوه بر پایداری در مقابل درجه حرارت بایستی مقاوم در مقابل خوردگیهای داخلی ( از سمت بخار ) و خارجی از سمت محوطه احتراق باشد .
معمولاً نوع آلیاژ بکار رفته در لوله های واتروال و اکونومایزر از جنس فولاد کربنی انتخاب می شود که فولاد کربنی تا درجه حرارت حدود ْ450 درجه سانتی گراد در بویلر مقاوم است که درجه حرارت آب حداکثر در لوله های واتروال و بسته به نوع بویلر حدود 350 درجه سانتی گراد می باشد . در لوله های ری هیتر و سوپر هپتر که درجه حرارت بخار بالا و تا حدود 540 درجه سانتی گراد ( در سوپر هیترها ) می باشد و در تحت فشار بالاتری نیز قرار دارند از فولاد های آلیاژی جهت جنس لوله ها استفاده می گردد زیرا تحت این شرایط فولاد کربنی ساده مقاوم نخواهد بود .
و کلاً بصورتی که در جدول ( 1 ـ 2 ) آمده است . ] 15 [ در لوله های بویلر بترتیب از درجه حرارت کم از فولادهای کربنی ساده با میزان کمتر کربن ( استحکام کم ) فولادهای با کربین متوسط ( استحکام متوسط ) ، و با کربن بالا ( استحکام بالا ) استفاده می گردد و با افزایش درجه حرارت از فولادهای کربنی مولیبدن دار با میزان کم مولیبدن مثلاً 5/0 درصد یا (C-0.5MO) استفاده شده که افزایش مولیبدن به فولاد باعث پایدار نمودن آن در درجه حرارت بالاتر می گردد که جهت درجه حرارت بالاتر و پایدارتر نمودن فولاد علاوه بر مولیبدن کرم نیز افزوده می گردد و بدین ترتیب بسته به افزایش درجه حرارت از فولاد های با یک درصد یا بیشتر کرم ـ مولیبدن از جمله فولاد (1Cr-0.5Mo), (9Cr-1Mo) ,(5Cr-0.5Mo) , (2.25Cr-1Mo) , (1.25Cr-0.5Mo) استفاده می شود که این فولاها از نوع فولادهای فریتی بوده و عناصر اصلی آنها غیر از کربن شامل مولیبدن و کرم می با شد . تاثیر این عناصر در فولاد بطوریست که کربن کلاً باعث افزایش استحکام و سختی و کرم باعث بالا بردن استحکام و مقاومت به پوسته ای شدن فولاد و مولیبدن باعث پایداری و استحکام فولاد در درجه حرارت بالا می گردد .
از فولاهای بر آلیاژتر از جمله فولاهای ضد زنگ استینیتی که دارای کرم و نیکل بیشتر و عناصر دیگر به مقدار کمتر می باشد ، استفاده می گردد از سر این فولادها می توان فولاهای با 18 درصد کرم و 8 درصد نیکل (18Cr-8Ni) و (18Cr-10Ni) که مقدار کمی تیتانیم دارد و فولاد (18Cr-8Ni) که مقدار کمی کلمبیوم دارد و فولاد (16Cr-12Ni) که مقدار کمی مولیبدن دارد استفاده می گردد که آنالیز و شماره استاندارد بعضی از فولاهای ذکر شده در جدول ( 1 ـ 2 ) آورده شده است فولادهای معادل این فولادهای ذکر شده را می توان در استانداردهای دیگر مشخص نمود که در این آلیاژها نیکل باعث افزایش استحکام و مقاومت خوردگی و توام با کرم باعث تشکیل ساختار استینتی می گردد .
البته اضافه شده عناصر آلیاژی به فولاد قیمت تمام شده آن را افزایش می دهد در ارتباط با انتخاب نوع فولادها نسبت به درجه حرارت مجاز فلز آن ، استانداردهای مختلف کمی با هم اختلاف داشته که جهت مقایسه مقادیر پیشنهاد شده ] 16 [ توسط چند استاندارد در جدول 1 ـ 3 منعکس شده است .
1 ـ 2 ـ 8 ـ 1 ـ ساختار میکروسکوپی فولادها :
ساختار میکروسکوپی فولاد کربنی ساده که بیشتر در واتروالها استفاده می شود .
از فاز زمینه فریت یا آهن که به جهت میزان کربن کم آن تا ( 025/0 درصد ) نرم می باشد و مقدار کمی فاز پراکنده پولیت که مجموعه ای است از لایه های آهن و کاربید آهن Fe3C تشکیل شده است که پرلیت بجهت سخت بودن کاربید آهن سختی بیشتری نسبت به فاز دارد . البته میزان فازها و ذرات موجود در ساختار فولاد کربنی ساده با در نظر گرفتن میزان کربن فولاد تغییر می کند و در فولاد کم کربن ( کمتر از 15/0 درصد کربن ) میزان پرلیت کمتر بود و در فولادهای با کربن بیشتر میزان پرلیت بیشتر بوده و ذرات پراکنده دیگر کار بیدآهن نیز در ساختار موجود است که پیش بینی ساختار با توجه به نمودار آهن و کربن امکان پذیر می باشد . البته عملیات حرارتی و عناصر آلیاژی خود می تواند در فرم ساختار فولاد تاثیر داشته باشد .
فولاد های فریتی دارای زمینه با فاز فریت و ذرات پراکنده کاربید و ترکیبات دیگر حاصل از افزایش عناصر آلیاژی و ساختار فولادهای استنیتی شامل فاز زمینه از استنیت یا آهن بوده و میزان کربن آن بیشتر از فاز است و می تواند تا حدود 2 درصد کربن داشته باشد . تغییراتی که در بهره برداری پیش میآید از جمله تشکیل رسوبات داخلی و لایه های اکسید آهن و رسوبات خارجی حاصل از لایه های اکسید و سرباره های حاصل از مواد خاکستر سوخت ، باعث میگردد که درجه حرارت فلز لوله در نواحی مختلف آن تغییر کند تشکیل لایه یکپارچه اکسید آهن (fe3Oa) در جداره داخلی لوله های بویلر از نظر محافظت در برابر خوردگی لازم میباشد . ] 17 [ ولی بازاء یک افزایش 51/0 ( میلی متر ) به ضخامت پوسته داخلی حدوداً باعث یک افزایش درجه فلز لوله به مقدار 138 درجه سانتی گراد 245 درجه فارنـهایت خواهد گردید . ] 18[ این افزایش درجه حرارت که از حد مجاز فلز لوله بالاتر رود باعث تغییرات ساختاری در فلز لوله و تضعیف خواص مکانیکی آن میگردد و بستگی به میزان افزایش درجه حرارت فلز لوله که زیاد یا کم باشد در لوله به ترتیب ایجاد اورهیت کوتاه مدت یا دراز مدت خواهد شد .
1 ـ 2 ـ 8 ـ 2 ـ اورهیت شدن لوله های بویلر :
در اورهیت شدن لوله های بویلر وقتی درجه حرارت فلز لوله به میزان کمی از درجه حرارت مجاز آن ( تا حدود 100 درجه سانتی گراد ) افزایش یابد اورهیت را دراز مدت و وقتی درجه حرارت به میزان بیشتری از درجه حرارت مجاز آن بالا میرود اورهیت را کوتاه مدت تقسیم بندی نموده اند . ] 19 [ در ناحیه تحت اورهیت بجهت بالا بودن درجه حرارت و فشار داخلی با دکردگی ایجاد می گردد . در اورهیت دراز مدت میزان تورم لوله کمتر است زیرا درجه حرارت به میزان کمتری از حد مجاز تجاوز نموده و تغییر فورم در ناحیه اورهیت کمتر خواهد بود و ضخامت لبه شکست ضخیم و اغلب غیر از ترکهای طولی اولیه بموازات لبه شکست ، ترکهای مرز دانه ای در مقطع لبه شکست بواسطه پیشرفت خزش (Creep) در دراز مدت مشاهده می گردد .
ترکهای مرز دانه ای در نتیجه تجمع عیوب کریستالی بویژه جاهای خالی در مرز دانه ها در طی سالیان کارکرد لوله بویلر بوجود می آید که حاصل آن تضعیف خواص مکانیکی و شکستگی لوله ها در تحت شرایط کاری خواهد بود . این نوع اورهیت در لوله های سوپرهیتر و ری هیتربیشتر دیده شده است و علل عمده در ایجاد آنرا می توان تشکیل رسوبات و افزایش لایه های اکسید در جداره داخلی وجود آب کندانس ( در لوله بخار ) نایکنواختی در لایه های رسوبات خارجی و ریزش آنها در بعضی نقاط ( تشکیل نقاط داغ ) دانست . کلیه این عوامل بنحوی باعث بالا رفتن درجه حرارت فلز لوله می گردد ضمناً اختلال در کار مشعلهای کوره نیز می تواند باعث افزایش درجه حرارت و اورهیت آن گردد .
در اورهیت کوتاه مدت میزان با دکردگی و تورم ناحیه اورهیت شده لوله بیشتر خواهد بود که جداره لوله در این ناحیه نازک شده و منجر به پارگی آن می گردد . لبه شکست در این نوع اورهیت نازکتر می باشد . علل عمده در ایجاد این نوع اورهیت را می توان کم شدن یا اختلال در سیال داخلی لوله بعلت گرفتگی در لوله ها و در اثر تجمع رسوبات و تجمع آب ( در لوله های بخار ) و کم شدن سطح آب درام و همچنین انحراف از جوشش حبابی (DNB) در لوله های واتروال و طی آن تشکیل لوله که معمولاً در لوله های افقی و مورب که در تحت فلوی حرارتی بالا بوده و سرعت جریان کم است اتفاق افتاد که این اشکال در ناحیه بالایی لوله ها دیده شده است و نتیجه آن اختلال در انتقال حرارت از فلز به آب شده و در نتیجه موجب اورهیت شدن لوله در این ناحیه خواهد گردید . از علل دیگر اورهیت کوتاه مدت می توان حرارت نسبتاً بیش از اندازه در محوطه احتراق را در نظر گرفت که ممکن است بعلت اختلال در کار مشعل ها و تنظیم نبودن آنها ایجاد گردد .
1 ـ 2 ـ 8 ـ 3 ـ تغییرات ساختار فولاد در تحت اورهیت :
در تحول اورهیت شدن فولادهای پرلیتی ـ فریتی وقتی درجه حرارت فلز لوله از حدود 450 درجه سانتی گراد تجاوز می کند ( به حدود درجه حرارت مجاز در جدول 1 ـ 3 توجه شود ) لایه های پرلیت ابتدا شروع به شکستن می نماید و حالت صفحه ای خود را از دست می دهند و در تحت زمان بیشتر کاربید آهن حالت کروی بخود می گیرد که در ساختار میکروسکوپی بصورت دانه های ریز دیده می شود که در صورت ادامه اورهیت دانه های ریز کار بید بهم دیگر پیوسته و دانه های درشت تری را تشکیل می دهد و چنانچه درجه حرارت باز هم بالاتر رود ( بیشتر از حدود 700 درجه سانتی گراد ) کاربید آهن به کربن ( گرافیت ) و ( آهن ) تجزیه می گردد که با ادامه اورهیت ذرات ریز گرافیت بهم پیوسته و تشکیل ذرات درشت تر را می دهد در این تحولات خواص مکانیکی فولاد تضعیف می گردد .
این تغییرات وقتی درجه حرارت فلز لوله بمیزان کمی از حد مجاز تجاوز نموده است تدریجاً صورت گرفته و زمان طولانی تری برای آن لازم خواهد بود و در درجه حرارت بالاتر به زمان و کوتاهتری مورد نیاز است . معمولاً در حدود 700 درجه سانتی گراد کاربیدها کاملا کروی می شوند ولی اغلب بجهت پاره شدن لوله و خروج آب و متوقف کردن واحد در تحول اورهیت تجزیه کاربید کمتر صورت گرفته و یا بصورت کامل انجام نمی گیرد . چون این تغییرات باعث تضعیف خواص مکانیکی می گردد لذا با در نظر گرفتن میزان تنش شکست آلیاژ لوله در هر درجه حرارت نسبت به مقدار پارامتر لارسون میلر P=T(2O+logt) و رسم نمودار مربوطه می توان در مورد زمان شکست در هر درجه حرارت ارزیابی نمود ( پیش بینی عمر لوله ) ] 20 [ که در این رابطه (P) پارامتر لارسون میلر و (T) درجه حرارت مطلق و (t) زمان شکست می باشد .
البته چنانچه درجه حرارت از 727 درجه سانتی گراد بالاتر رود ( حدود800 درجه سانتیگراد ) بنا به تغییرات فازی در دیاگرام آهن و کربن فولاد به ناحیه استنیتی وارد می شود که چنانچه از این درجه حرارت سریع سرد شود ( مثلاً در تحت تاثیر آب ) اصطلاحاً فولاد آبدیده شده و ساختار میکروسوپی آن بصورت دیگری ظاهر شده که شامل فلزهای ماتنزیت (Martensite) یا بیانیت (Balnite) که سخت تر از فازفریت و پرلیت است ، میباشد که وجود این فازها بستگی به سرعت سرد شدن دارد و ممکن است ترکیبی از آنها در ساختار فولاد بوجود آید .


بررسی عوامل ناپایدارى حکومت علوى با word دارای 52 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد بررسی عوامل ناپایدارى حکومت علوى با word کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است
عوامل ناپایدارى حکومت علوى
... حکومت چند ساله امام على(ع) پس از حکومت نبوى(ص) بهترین نمونه از یک حکومت اسلامى است. درسهایى که مى توان از روند تشکیل، تداوم و زوال این حکومت آموخت نه تنها براى پیروان آن حضرت به عنوان بهترین تربیت یافته مکتب اسلام (در حد اولین امام معصوم(ع)) بلکه براى هر ناظر و تحلیل گر تاریخى هم فراوان است. وقتى گفتارهاى نغز و پربار امام(ع) را هم، در کنار واقعیتها و رخدادهاى مقطع تاریخى این حکومت بیفزاییم آنگاه جریان هدایت بخشى و درس آموزى آن عمیق تر و وسیع تر مى شود. بررسى همه جانبه مقطع تاریخى حکومت علوى(ع) موضوع تحقیق بلکه تحقیقهاى مفصلى مى تواند قرار گیرد. آنچه در یک مقاله مى توان انتظار داشت کاوش در برخى از جنبه هاى این موضوع است.
یکى از جنبه هاى قابل بحث و بررسى در حکومت علوى(ع) «عوامل ناپایدارى» این حکومت است. بررسى عوامل ناپایدارى مترتب بر این است که اصل ناپایدارى را بپذیریم. یعنى اول باید اثبات کنیم که حکومتى ناپایدار است سپس به علل و عوامل آن بپردازیم. البته در یک بررسى صرفاً علمى و ذهنى بدون توجه به واقعیتهاى خارجى هم ممکن است به طور کلى «عوامل ناپایدارى» را بررسى کنیم، چه بر این باور باشیم که از نظر تاریخى و واقعیت خارجى هم چنین ناپایدارى وجود داشته یا نه. اما موضوع سخن در اینجا واقعیت خارجى حکومت علوى(ع) است.
1ـ مفهوم ناپایدارى حکومت
اگر پایدارى یک حکومت را به معناى دوام و همیشگى آن با ساز و کارها و ساختارهاى یکسان بپنداریم هیچ حکومتى به این معنا پایدار نیست. به قول ابن خلدون دولتها مانند اشخاص عمرهاى طبیعى دارند که با طى کردن آن از بین مى روند.[1] اما پایدارى مى تواند به این معنا باشد که حکومت با عمر طبیعى خود باثبات و استوار باشد به گونه اى که بتواند در مقابل حوادث گوناگون مانند جنگهاى متعادل، شورشها، نارضایتى هاى مقطعى و ... خود را حفظ کند و در راستاى اهداف تعریف شده خود گام بردارد. در چنین حکومتى اگر دولت مردان آن و بلکه رییس حکومت هم طى حوادث غیر منتظره اى از صحنه خارج گردند تزلزل عمده اى حاصل نمى شود. مفهوم ناپایدارى حکومت مقابل این معنا است. حکومتى ناپایدار است که با حوادثى از این قبیل متزلزل یا نابود گردد.
2ـ ناپایدارى حکومت علوى(ع)
قبلاً لازم است توجه شود که اگر از ناپایدارى حکومت علوى(ع) سخن مى گوییم به معناى غفلت از حقانیت خود این حکومت چه در معناى فقهى سنّى آن و چه در معناى کلامى و فقهى شیعى آن نیست. پایدارى و ناپایدارى حکومتها امرى است واقعى و خارجى که تابع علل و عوامل مختلفى است و هم مى تواند در باره حکومتهاى حق و هم در باره حکومتهاى ناحق بررسى شود.
واقعیت این است که هر ناظر آگاهى به تاریخ اسلام حکومت چندساله امیرالمؤمنین امام على بن ابى طالب(ع) را حکومتى ناپایدار مى بیند، حکومتى که از ابتدا تا انتهاى خود درگیر جنگهاى داخلى بزرگ و ریشه دارى در جامعه اسلامى است نمى تواند حکومت پایدارى باشد. شاهد دیگر، تاب نیاوردن این حکومت است پس از شهادت امام على(ع) با وجود شایستگى هاى غیر قابل تردید و احترام عمومى که براى جانشین آن حضرت، امام حسن مجتبى(ع) به عنوان سبط پیامبر اکرم(ص) سراغ داریم، حکومت اسلامى تحت هدایت ایشان بیش از چند ماه دوام نیافت. سرزنشها و شکایتهاى فراوانى که امام على(ع) در باره مردمان کوفه در آن زمان دارد نشانه روشن دیگرى است از ناپایدارى این حکومت.[2] این در حالى است که کوفه نسبت به سایر بلاد اسلامى اقبال بیشترى به این حکومت داشته است و در واقع کوفه بازوى حکومت علوى(ع) است. اساساً استقرار حضرت در کوفه که پس از سرکوب فتنه گران جنگ جمل صورت گرفت بر پایه این بینش بود که براى تثبیت حکومت، مرکز قرار دادن کوفه بهترین انتخاب است. وقتى حضرت در ربذه براى تجهیز و آماده کردن نیرو در برابر برافروزندگان جنگ جمل هست، طبق نقل طبرى به کوفیان چنین مى نویسد:
«... من شما را بر سایر بلاد برگزیدم و از شما براى مقابله با آنچه رخ داده کمک مى طلبم. پس دین خدا را یاریگر و یاور باشید ...».[3]
در نقل دیگرى از همین نامه یا نامه دیگرى که در همین جریان به اهل کوفه نوشته شده آمده است:
«... من شما و اقامت در میان شما را از آن رو برگزیدم که دوستى و همبستگى شما را با خدا و رسول(ص) مى دانم ...».[4]
بنابراین وقتى کوفه با این امتیاز در بین سایر سرزمینهاى اسلامى چنین است که حضرت به ویژه پس از نبرد صفین و نهروان شکایتهاى بسیار از آن دارند، حساب بقیه قلمرو اسلامى مانند مدینه، مکه، بصره و مصر روشن است. شام هم که در مقابل حکومت علوى(ع) صف آرایى داشته است.
3ـ عوامل ناپایدارى
موضوع اصلى سخن در این مقاله عوامل گوناگون ناپایدارى حکومت علوى(ع) است. بررسى این عوامل هم براى مردمان مؤمنى که در جامعه اسلامى زندگى مى کنند و انتظار دارند در مسیر تکاملى خود شایستگى شهروندى حکومتى با الگوى حکومت علوى(ع) را داشته باشند و هم براى حکومت گرانى که داعیه و انگیزه تشکیل چنین حکومتى را دارند بسیار درس آموز است. نکته مهم در اینجا قبل از بررسى عوامل ناپایدارى این است که گرچه به حقانیت حکومت علوى(ع) اعتراف و باور داشته باشیم و در نتیجه خواهان تشکیل و پایدارى چنین حکومتى باشیم، اما در بررسى عوامل ناپایدارى خواهیم دید که این عوامل الزاماً امور منفى و منکرى که باید از آنها احتراز کرد نیستند. برعکس بعضى از عوامل به دلیل شدت اهمیت و مطلوبیتى که داشته اند، در عمل و در شرایط خاصى، منجر به ناپایدارى حکومت شده اند. در ادامه و پس از بررسى عوامل این مطلب پى گیرى خواهد شد.
عوامل ناپایدارى حکومت علوى(ع) را ممکن است به چند دسته تقسیم کنیم. دسته اى «عوامل داخلى» هستند. منظور از عوامل داخلى وضعیتى است که در بین کسانى که طرفداران، کارگزاران و شهروندان یا تبعه حکومت علوى(ع) محسوب مى شدند وجود داشته است. دسته دوم «عوامل خارجى» است. منظور از این عوامل کسانى هستند که از ابتدا یا در ادامه حکومت علوى عملاً در مقابل این حکومت دست به اقدام زدند. بنابراین منظور از خارجى در اینجا غیر مسلمانان یا ساکنان خارج از قلمرو اسلامى نیستند. دسته سوم عوامل ارزشى است که مربوط به شخص حضرت مى شود. از این دسته با عنوان چند نکته «محافظت از ارزشها و اصول» یاد مى کنیم.
پیش از بررسى این عوامل توجه به چند نکته لازم است:
1ـ در واقع ناپایدارى حکومت علوى(ع) چنانکه خواهیم دید حاصل دست به دست هم دادن همه این عوامل است. گرچه هر یک از این دسته عوامل مى تواند تزلزل حکومتى را موجب گردد، ولى ناپایدارى وقتى اجتناب ناپذیر است که این عوامل با هم باشند. با هم بودن این عوامل نه فقط در کنار و در عرض هم بلکه برخى از عوامل باعث مى شوند که عوامل دیگر هم در ذات خود بهتر و بیشتر عمل کنند. مثلاً بى وفایى و تفرق دلهاى اهل کوفه وقتى با تقیّد حضرت على(ع) به رعایت صداقت حکومت گران با مردمان خود و یا عدم اجبار آنان به همکارى با هر وسیله ممکن، همراه شود، در ناپایدارى حکومت خیلى بیشتر و بهتر کارگر مى افتد. از این رو، تقسیم عوامل و تفکیک آنها براى سهولت بیشتر در گزارش و تحلیل و بررسى آنهاست و گرنه، واقعیت از تعامل و هم آوایى عوامل مختلف ناشى مى شود.
2ـ عواملى که در اینجا بررسى مى شوند هیچ حصر عقلى ندارند. تنها حاصل کاوشى هستند که نویسنده در منابع روایى و تاریخى داشته است. ممکن است بتوان با پژوهش و تأمل بیشتر عوامل دیگرى را هم رؤیت کرد. البته احتمال دستیابى به عوامل بیشتر ضررى به تحلیل و بررسى این مقدار که در اینجا مى آید نمى زند.
3ـ تأثیر این عوامل در ناپایدارى حکومت علوى صبغه اى عقلایى و به اصطلاح اعتبار عادى دارد. توضیح اینکه براى خواننده دقیق ممکن است این پرسش به وجود آید که چرایى تأثیر عناوین ذیل در ناپایدارى حکومتها در کجا اثبات شده است تا در اینجا مصادیق آن را براى ناپایدارى حکومت علوى(ع) به دست دهیم؟ مثلاً عنوان بى وفایى مردم یا نیرنگ بازى دشمنان به عنوان عوامل ناپایدارى چه دلیلى دارند؟ در پاسخ همین پرسش منطقى است که بر تلازم عادى این عنوانها با ناپایدارى حکومت تأکید مى کنیم. البته ممکن است در یک بررسى صرفاً نظرى تأثیر هر یک از این عوامل را در ناپایدارى حکومتها به طور کلى و به اصطلاح از جنبه کبروى به بحث و بررسى بگذاریم. ولى در اینجا با تکیه بر همان تلازم عقلایى و عادى و پیش فرض گرفتن آن قضایاى کبروى، به ارائه و تحلیل داده تاریخى در موضوع مى پردازیم.
الف ـ عوامل داخلى
عوامل داخلى ناپایدارى حکومت علوى(ع) را مى توان از روشن ترین عوامل قلمداد کرد. چنانکه قبلاً اشاره شد مراد از عوامل داخلى وضعیتى است که در مردم تحت قلمرو حکومت علوى(ع) وجود داشته است، چه طرفداران آن حضرت، چه کارگزاران و چه مردمى که تحت این حکومت زندگى مى کردند و رفتارهاى جمعى یا فردى آنها در تقویت یا تضعیف حکومت مؤثر بوده است.
غالب عواملى که ذیلاً مى آید هر یک به نحوى در تشکیل یک عامل مستقیم در ناپایدارى حکومت از جهت حوزه داخلى دخالت دارند. این عامل مستقیم همانا عدم وحدت و همدلى مردم است با حکومت. اختلافها، انتقادها و بلکه تعارضها در هر جامعه اى کم و بیش وجود دارد. اما اگر این وضعیت اصل نظام و حکومت را هدف بگیرد نتیجه اى جز ناپایدارى و تزلزل آن نظام نخواهد داشت.
عامل مستقیم دیگر در این حوزه در اختیار نداشتن کارگزاران شایسته است. خواهیم دید کارگزاران شایسته اى هم که به ندرت وجود داشتند به دلایل مختلف تا اواخر حکومت علوى(ع) غالباً از دنیا رفتند. اکنون به گزارش و تحلیل این عوامل مى پردازیم:
اول ـ پراکندگى سیاسى در جامعه
جامعه اى که امام على(ع) مى خواست در آن حکومتى به روش پیامبر اکرم(ص) پیاده کند جامعه عصر نبوى(ص) نبود. حوادث مهم و سرنوشت سازى که در مدت زمان رحلت پیامبر اکرم(ص) تا بیعت مردم با حضرت على(ع) رخ داد جامعه اى بسیار متفاوت ساخته بود.[5] البته ریشه هاى بسیارى از این نمودهاى تفاوت، در همان عصر نبوى(ص) یا بسیار پیش از آن در تار و پود سوابق فرهنگى، سیاسى و اقتصادى این جامعه وجود داشته است ولى این حوادث است که شاخ و برگهاى آن ریشه ها را هم پرداخت و نمایان مى کند.
کاوشى در پراکندگى هاى مختلف جامعه و رسیدگى به علل و اسباب آن در دوران حکومت علوى(ع) خود مى تواند موضوع مستقلى براى یک مقاله بلکه تحقیق مفصل باشد. اما در این میان موضوعى که بیش از هر چیز دیگر در متون تاریخى به عنوان محور اصلى اختلافات در این عصر مطرح مى باشد رفتارهاى عثمان به عنوان خلیفه مسلمانها و قتل او به دست معترضان است. البته در مورد کوفه یعنى مرکز خلافت امام على(ع) به طور جداگانه بعداً سخن خواهیم گفت. اکنون به کل قلمرو حکومت امام على(ع) نظر داریم. موضوع اصلى اختلافات در این جامعه اقدامات و رفتارهاى عثمان به ویژه در چند ساله اخیر خدمت او و کشته شدن اوست در طى شورشى که در مدینه به پا شد. اقدامات عثمان به عنوان خلیفه سوم، صرف نظر از اینکه به چه نیت بود، عملاً تخم اختلاف و پراکندگى را در جامعه کاشت. البته ممکن است لااقل زمینه سازى برخى از این اقدامات را به دوران خلفاى پیش از او هم بکشانیم، اما به هر دلیل، وحدت نسبى جامعه تا حدود اواسط خلافت او پابرجا بود. قتل عثمان نیز به گونه اى که صورت گرفت خود عامل مستقلى شد در ایجاد اختلاف و آشوب. اساساً اینکه عده اى عمدتاً از خارج مدینه یعنى مرکز حکومت اسلامى وارد شوند و پس از چند روز محاصره خلیفه را تقریباً بدون مقاومتى از پاى درآورند هم بهترین شاهد است بر پراکندگى سیاسى و سستى نظام اجتماع و هم مانع مهمى بر سر پایدارى و استقرار حکومتى که مى خواهد بر ویرانه هاى همین حکومت بنا شود و رهبر آن به عنوان چهارمین خلیفه قلمداد گردد. اکنون ببینیم عمده اقدامات اختلاف برانگیز عثمان چه بوده است:
1ـ مخالفت آشکار با برخى از احکام مسلم
در کارنامه خلیفه سوم برخى از رفتارهایى که آشکارا مخالف با احکام مسلم فقهى تلقى مى شده ثبت شده است. نمونه معروف آن خواندن نماز چهار رکعتى است در منى. در بسیارى از منابع تاریخى و روایى اهل سنت نقل است که عثمان بر خلاف سیره پیامبر اکرم(ص) و خلیفه اول و دوم و همچنین مدتى از اوایل خلافت خود، نمازهاى چهار رکعتى را در منى تمام مى خواند. نقل بخارى و مسلم چنین است که عبدالله بن عمر مى گوید: رسول الله(ص) در منى براى ما [به جماعت] نماز را دو رکعتى مى خواند. ابوبکر و عمر و عثمان در اوایل خلافت خود نیز چنین بودند. تا اینکه عثمان چهار رکعتى خواند.[6]
این مطلب از قول چندین نفر دیگر از صحابه پیامبر اکرم(ص) که تا آن زمان بوده اند نیز نقل شده است.[7] چنین حرکتى اعتراض صحابه را برانگیخت.[8] از جمله گفتگویى در این باره بین عثمان و عبدالرحمن بن عوف که در به خلافت رسیدن عثمان نقش تعیین کننده اى داشته نقل شده است. در این گفتگو وقتى عبدالرحمن استدلالهاى عثمان را رد مى کند، نهایتاً تنها سخنى که مى شنود این است که «هذا رأى رأیته؛ این نظرى است که من ابداع کرده ام».[9]
علامه امینى در الغدیر موارد فراوانى از آراى فقهى خلیفه سوم را بر اساس منابع اهل سنت به نقد و بررسى گذاشته است.[10] اعتراضها و اختلافهایى که این گونه رفتارها در جامعه ایجاد مى کرده دامنه دار و عمیق بوده است. در جامعه اى که بنا دارد وحدت و انسجام خود را بر اساس ارزشها و خواسته هاى دینى بنا کند وقتى احکام دینى این چنین بدون مبناى پذیرفته شده و قابل دفاع دستخوش تغییر و تحول گردد، همین انسجام و وحدت است که مورد تهدید قرار مى گیرد.
2ـ تبعیضها و فسادهاى مالى
یکى دیگر از اقدامات اختلاف برانگیز در زمان خلیفه سوم تبعیضهایى است که به نفع افراد یا گروه خاصى صورت مى گرفته است. گفته اند نخستین تزلزلى که در حکومت عثمان واقع شد از آنجا بود که برخى اموال زکات وقتى براى عثمان آورده شد آن را به یکى از فرزندان حکم بن ابى العاص بخشید. وقتى عبدالرحمن بن عوف این واقعه را شنید آن مال را گرفت و بین مردم تقسیم کرد.[11] از امام على(ع) در خطبه معروف به شقشقیه نیز بیانى کوتاه و گویا در وصف تبعیضى ها و دست اندازى ها به بیت المال در این دوره نقل شده است.[12] ابن ابى الحدید در شرح همین بیان، چندین مورد از این تبعضیها را شمارش مى کند و مى گوید:
«در این دوران بنى امیه بر مردم مسلط شدند. خلیفه ایشان را بر ولایات گمارد و زمینها را بین آنها تقسیم کرد. وقتى ارمنستان فتح شد خمس اموال به دست آمده را تماماً به مروان بخشید. همین جا بود که برخى با اعتراض به او سیره شیخین را به رخ او کشیدند. عبدالله بن خالد بن اسید از او صله خواست و چهار صد هزار درهم دریافت کرد. حکم بن ابى العاص که تبعیدى رسول الله(ص) بود و ابوبکر و عمر هم او را به مدینه راه نداده بودند توسط عثمان برگردانده شد و صد هزار درهم در اختیار او قرار گرفت. مکانى در بازار مدینه که پیامبر اکرم(ص) براى همه مسلمانها گذاشته بود در اختیار عثمان بن حرث بن حکم برادر مروان بن حکم گذاشته شد. فدک را که حضرت فاطمه(س) به عنوان ملک یا میراث خود پس از پیامبر اکرم(ص) مطالبه کرده بود در اختیار مروان گذاشت. مراتع اطراف مدینه را اختصاصى خود و بنى امیه قرار داد و دیگران را از آن منع کرد و ...».[13]
3ـ کارگزاران ناشایست
سخن ابن ابى الحدید مبنى بر تسلط خاندان بنى امیه در زمان عثمان گذشت. یکى از پژوهشگران تاریخ اسلام در این باره مى نویسد: «مشکل تنها استفاده از این افراد نبود، بلکه کسانى از این خاندان بر سر کار گماشته مى شدند که مشکلات على حده داشتند[14]».
وى آنگاه نمونه هایى از کارگزاران ناشایست و بلکه بدنام را با استناد به منابع تاریخى به دست مى دهد. حکم بن ابى العاص تبعیدى پیش گفته که براى جمع صدقات قبیله خزاعه به کار گماشته شد. حارث بن حکم که بر بازار مدینه حاکمیت یافت. ولید بن عقبه بن ابى معیط که به نقل بسیارى از اسباب النزول، طبق آیه (... ان جائکم فاسق بنبأ ...[15]) فاسق نامیده شده بود به حکومت کوفه رسید. جانشین او که به دلیل اعتراض مردم از کار بر کنار شد یعنى سعید بن عاص نیز وضع چندان بهترى نداشت. عبدالله بن عامر پسردایى خلیفه که جوانى ناپخته و کارناآزموده بود ولایت بصره یافت و ...[16].
در کنار نقل همه یا غالب آنچه از اقدامات خلیفه سوم گزارش شده و نمونه هایى از آن در اینجا آمد، اعتراضها، اختلافها و دو دستگى هاى مردم نقل شده است. در این اختلافات همچنان که صحابه و مردم مدینه درگیر هستند، نقاط مهم قلمرو اسلامى نیز به نحوى درگیر است. مصریان، کوفیان، بصریان و بلکه شامیها در این ماجراها به نحوى دخالت دارند.[17]
قتل عثمان نیز عامل مستقلى در پراکندگى و تشتت آرا و موضع گیرى ها شد. بر پا کنندگان دو جنگ جمل و صفین خود را خون خواهان عثمان معرفى مى کردند. جدلها، نزاعها و جنگهاى کوچک و بزرگ پس از این قتل تا سالها بر سر اصل قتل، قاتلان، طرفداران آنها و صاحبان خون او ادامه داشت.[18]
دوم ـ ناراضیان سرشناس از حکومت علوى(ع)
دومین عامل عمده از میان عوامل داخلى ناپایدارى حکومت علوى(ع) را مى توان وجود ناراضیان سرشناس از حکومت دانست. ناراضیانى که هر یک به نحوى مى توانستند عده اى را به دنبال خود بکشانند. برخى از اینان عملاً در مقابل حکومت دست به شورش زدند و مقابل حضرت ایستادند که در ضمن عوامل خارجى ناپایدارى قابل بررسى هستند. اما برخى دیگر با وجود آنکه به هر دلیلى عملاً علم جنگ علیه حکومت به پا نداشتند ولى نارضایتى خود را هم به عناوین مختلف نشان مى دادند و به سهم خود نقشى در ناپایدارى حکومت ایفا مى کردند. کارهایى از قبیل شرکت نکردن در بسیج و فراخوانى حضرت در مقابل دشمنان، کوتاهى یا تأخیر در بیعت با ایشان، فتنه یا شبهه خواندن برخى از حوادثى که انتظار مى رفت به نفع آن حضرت در آن وارد شوند. عبدالله بن عمر، سعد بن ابى وقاص، حسان بن ثابت، زید بن ثابت و ابوسعید خدرى که هر یک به نحوى مشهور بودند از جمله این افراد هستند. در اینجا به ترتیب ذیل قالبهایى از نارضایتى این افراد را مى آوریم:
1ـ تأخیر و سستى در بیعت
به اتفاق همه متون تاریخى، پس از قتل عثمان این مردم بودند که سراغ حضرت على(ع) رفتند و از او خواستند که بیعت را به عنوان خلیفه چهارم بپذیرد و حضرت ابتدا خلافت را رد کردند[19] و بلکه بنا به برخى از نقلها به افراد دیگرى ارجاع دادند.[20] با وجود این برخى از افراد سرشناس که غالباً از اطرافیان و بهره مندان از سفره بخششهاى عثمان بودند در بیعت با امام على(ع) تأخیر و سستى کردند. برخى هم هرگز بیعت نکردند.[21] حسان بن ثابت، کعب بن مالک، مسلمه بن مخلد و محمد بن مسلمه از انصار و عبدالله بن عمر، زید بن ثابت و اسامه بن زید از غیر انصار کسانى هستند که در زمره مخالفان با بیعت امام على(ع) به شمار رفته اند.[22] طبرى چنین نقل مى کند که مردم با امام على(ع) در مدینه بیعت کردند مگر هفت نفر: سعد بن ابى وقاص، عبدالله بن عمر، صهیب، زید بن ثابت، محمد بن مسلمه، سلمه بن وقش و اسامه بن زید.[23] البته، حداقل برخى از اینها بعداً هر چند با تأخیر و سستى بیعت کردند.[24]
2ـ سرپیچى از شرکت در جنگ با شورشیان
یکى دیگر از قالبهاى نارضایتى و ناهماهنگى این افراد عدم شرکت در فراخوان برخى از جنگهایى است که حضرت براى سرکوب شورشیان عهدشکن داشته اند. شیخ مفید(ره) به نقل عده اى از مورخان مى نویسد: وقتى امام على(ع) براى نبرد جمل راهى بصره مى شدند شنیدند که سعد بن ابى وقاص، ابن مسلمه،[25] اسامه بن زید و عبدالله بن عمر از همراهى خوددارى مى کنند. از این رو پى آنها فرستادند و وقتى حاضر شدند فرمودند: به من خبر رسیده که شما در کار سستى مى کنید که آن را خوش ندارم. در عین حال و با وجودى که با من بیعت کرده اید شما را به همراهى خود مجبور نمى کنم. وقتى حضرت را تصدیق کردند، فرمود: پس دلیل خوددارى شما از همراهى من چیست؟ سعد گفت: من از این مى ترسم که در این نبرد مؤمنى به دست من کشته شود. اگر به من شمشیرى مى دهید که مؤمن را از کافر باز شناسد، با شما همراه مى شوم. اسامه بن زید نیز چنین عذر آورد که شما گرامى ترین مردم نزد من هستید ولى من با خدا عهد کرده ام که با اهل لا اله الا الله نجنگم. عبدالله بن عمر نیز گفت: من از این جنگ سر در نمى آورم، از شما مى خواهم مرا بر چیزى که نمى دانم نخوانید. حضرت در پاسخ همه آنها فرمودند: هر فریفته اى سرزنش نمى شود. آیا شما بر بیعت من نیستید؟ گفتند: آرى. فرمود: بروید! خداوند مرا از شما بى نیاز خواهد کرد.[26]
شیخ مفید(ره) پس از این نقل برخى انگیزه هاى واقعى این افراد را با استناد به دلایلى بیان مى کند. از جمله امید سعد بن ابى وقاص به خلافت خویش را توضیح مى دهد. سعد در نقلى دیگر از بیان عذرى که در اینجا آوردیم چنین گفته است:
«من گمان نمى کنم با موقعیت و شرایطى که دارم کس دیگرى از من به خلافت سزاوارتر باشد. از وقتى جهاد کردن مى دانسته ام، [در راه اسلام جهاد کرده ام. اگر کسى از من سزاوارتر بود من خود را سرزنش نمى کردم. به نبرد نمى پردازم مگر به من شمشیرى دهید که دو چشم و دو لب و یک زبان داشته باشد و بگوید این مؤمن است و این کافر[27].»
3ـ اعتراض به تقسیم اموال عمومى
یک مشکل اساسى براى بسیارى از مخالفان و ناراضیان حکومت علوى(ع) روش آن حضرت در تقسیم اموال عمومى بود. در همان نخستین روزهاى خلافت، صداى برخى از افراد از نحوه تقسیم اموال بلند شد. امام على(ع) که مى دانست بسیارى روش او را بر نخواهند تابید ضمن سخنانى که به نقل ابن ابى الحدید روز دوم بیعت با ایشان ایراد شد فرمود:
«... فانتم عباد الله و المال مال الله یقسم بینکم بالسویه لافضل فیه لاحد على احد و للمتقین عند الله غداً احسن الجزاء و افضل الثواب لم یجعل الله الدنیا للمتقین اجراً و لا ثواباً ... فان عندنا مالاً نقسمه فیکم و لا یتخلفن احد منکم عربى و لا عجمى ...[28]»؛
شما بندگان خدا هستید و مال، مال خداست. به طور مساوى بین شما تقسیم مى شود. هیچ برترى براى کسى بر دیگرى نیست. و براى پرهیزگاران فردا روز قیامت بهترین پاداش و برترین ثواب فراهم است. خداوند دنیا را براى پرهیزگاران پاداش و ثواب قرار نداده است ... نزد ما اموالى است که بین شما تقسیم مى کنیم و عرب و عجم از آن سهم مى برند ...»
ابن ابى الحدید به نقل از استادش مى گوید: این اولین سخنى بود که مخالفان را ناخوش آمد و کینه در دل آنها کاشت.[29] آنگاه این افراد را کسانى معرفى مى کند که به نشانه اعتراض به روش حضرت در تقسیم اموال آن را نپذیرفتند: طلحه، زبیر، عبدالله بن عمر، سعید بن عاص، مروان بن حکم و مردانى از قریش و غیر آن. سپس جلسه گفتگوى اعتراض آمیز آنها را با حضرت در فرداى آن روز نقل مى کند.[30] در نقلى دیگر، اعتراض طلحه و زبیر به شیوه تقسیم اموال آمده است. آنان مى گفتند تساوى در تقسیم اموال مخالف با روش خلیفه دوم است. حضرت در پاسخ مى فرمود: این روش پیامبر اکرم(ص) و برآمده از قرآن است.[31]
سوم ـ خصوصیات کوفه مرکز خلافت
غالباً عامل عمده ناپایدارى و به سامان نرسیدن حکومت علوى(ع) خصوصیات مردمان کوفه دانسته مى شود. این معنا بیش از هر چیز از شکوه ها و سرزنشهاى خود حضرت از این مردم که انتظار مى رفت از ابتدا تا انتها بازوى تواناى ایشان در از میان برداشتن موانع عمده استقرار حکومت باشند آشکار است. البته نه همه کوفیان مذموم بوده اند و نه در همه مقاطع تاریخى برخورد یکسانى داشته اند.[32] در ابتداى همین نوشته اشاره شد که در اوایل خلافت امام على(ع) بیشترین امید براى یارى امام(ع) در بین مراکز مهم اسلامى آن زمان از همین کوفه مى رفت. چنان که یارى آنها در جنگ جمل و بلکه در صفین تا قبل از قضیه حکمیت کارساز و بلکه سرنوشت ساز بود. تفرقه و تشتت بعد از حکمیت بود که به اوج خود رسید. طبرى به نقل یکى از حاضران مى گوید: کوفیان همراه امام على(ع) با همبستگى و برادرى به صفین رفتند و با دشمنى، تفرقه و کینه همدیگر بازگشتند.[33]
همکارى و همیارى غالب کوفیان یا لااقل امید به آن در ابتدا چنان بود که به نقل برخى از متون تاریخى تمجید و تشویق امام على(ع) را برانگیخت. در این مقطع حضرت کوفیان را با صفاتى همچون «گرامى ترین مسلمانان، راه یافته ترین به راه مستقیم، عادل ترین در رفتار، صاحب برترین سهم در اسلام و بهترین دوستان پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع)» ستوده است[34]. این در حالى است که در همین مقطع صحابى نسبتاً با نفوذى مانند ابوموسى اشعرى در کوفه، با ایجاد شک و شبهه در مردم آنها را از همراهى امام(ع) بازمى داشت. وى مى گفت: «امام على شما را به نبرد در برابر مادرتان عایشه و طلحه و زبیر دو یار رسول خدا(ص) و کسانى از مسلمین که همراه آنها هستند مى خواند. من به این فتنه ها آگاهترم. وقتى رو آورد تیره و تار است وقتى پشت کند نقاب از چهره برمى گیرد. این فتنه مانند درد شکم در تن فرو مى رود و همه جا را با شاخه هاى خود در بر مى گیرد. از این رو نمى دانیم چه خواهد شد. شمشیرها را غلاف کنید و نیزه ها را کنار گذارید ...[35]».
البته این تبلیغات در این مقطع چندان کارساز نبود و نهایتاً سپاهى نسبتاً عظیم از کوفه همراه امام(ع) در جنگ جمل فراهم آمد[36].
اما کوفه تا آخر یک رنگ و یک زبان همراه و همگام امام على(ع) به عنوان رهبر حکومت اسلامى باقى نماند. ضربه عمده در قضیه حکمیت بر وحدت و همدلى این مردم با امام(ع) وارد آمد. خوارج به طور مشخص و سازمان یافته از همین جا به وجود آمدند؛ هر چند ریشه هاى فکرى و فرهنگى و بروزهاى پراکنده اى قبلاً وجود داشته است. غیر از ایجاد چند دستگى و تفرقه که در اثر حکمیت در سپاه امام(ع) به وجود آمد، روند اجراى آن که چند ماه به طول انجامید هم باعث خستگى و دودلى این سپاه که با انگیزه هایى نه چندان قوى دور هم جمع شده بودند گردید. همچنان که نبرد با خوارج در نهروان که از پى آمدهاى همین قضیه بود هم گرچه به پیروزى قاطع و سریع امام على(ع) انجامید ولى آثار منفى روانى و عاطفى خود را در مردم کوفه باقى گذاشت.
این ماجراها براى آشنایان به تاریخ اسلام و بلکه اجمالى از آن براى غالب خوانندگان معروف است. همچنان که اثرگذارى آن در ناپایدارى حکومت علوى(ع) که مرکز آن کوفه بوده روشن است. البته معروف بودن و روشن بودن این تأثیر که ما را از تطویل سخن بازمى دارد چیزى از اهمیت فراوان آن نمى کاهد. در اینجا به یک نمونه از سخنان حضرت در ملامت این مردم که نشانى است از سستى و ناتوانى آنها در یارى حکومت مشروع خود بسنده مى کنیم. این مردم همان هایى هستند که قبلاً تمجید و امید یارى آن حضرت را برانگیخته اند. اما گذشت روزگار و کوران حوادث آنها را، البته با زمینه هاى فکرى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى خاص، از این رو به آن رو کرده است:
«... استنفرتکم للجهاد فلم تنفروا و اسمعتکم فلم تسمعوا و دعوتکم سراً و جهراً فلم تستجیبوا و نصحت لکم فلم تقبلوا شهود کغیّاب و عبید کارباب اَتلو علیکم الحِکَم فتنفرون منها و اَعظِکم بالموعظه البالغه فتتفرقون عنها و احثکم على جهاد اهل البغى فما آتى على آخر قولى حتى اراکم متفرقین ایادى سبا. ترجعون الى مجالسکم و تتخادعون عن مواعظکم، اقوّمکم غدوه و ترجعون الىَّ عشیه کظهر الحنیَّه عجز المقوِّم و اعضل المقوِّم ...[37]؛
خواستم تا براى جهاد بیرون شوید در خانه خزیدید، سخن حق را به گوش شما خواندم نشنیدید. آشکارا و نهانتان خواندم پاسخ نگفتید. اندرزتان دادم نپذیرفتید. آیا حاضرانى هستید دور؟ به گفتار چون اربابان، به کردار چون مزدور؟ سخن حکمت بر شما مى خوانم از آن مى رمید؟ چنان که باید اندرزتان مى دهم مى پراکنید؟ به جهاد مردم ستمکارتان برمى انگیزانم سخن به پایان نرسیده چون مردم سبا این سو و آن سو مى روید. به انجمنهاى خویش بازمى گردید و خود را فریب خورده موعظت وا مى نمایید. بامدادان شما را راست مى کنم، شامگاهان چون کمان خمیده پشت، سویم باز مى آیید. شما را اندرز دادن سنگ خارا به ناخن سودن است و آهن موریانه خورده را با صیقل زدودن[38].»
چهارم ـ نداشتن کارگزاران شایسته
یکى دیگر از پایه هاى هر حکومت مقتدر داشتن کارگزاران شایسته است. با نگاه به تاریخ اسلام مى بینیم که شرایط از این جهت در حکومت علوى(ع) چندان فراهم نبوده است. سستى در انجام وظایف، عدم کارآیى و تجربه لازم، نداشتن فرمانبرى لازم از حضرت، افتادن در دام نیرنگ دشمنى با تطمیع و تهدید، از جمله مشکلات عمده اى است که حکومت علوى(ع) از جهت کارگزاران با آن روبه روست. هم از وقایع تاریخى و هم از نامه ها و خطابه هایى که حضرت با کارگزاران خود دارد این مشکلات خود را نشان مى دهد. علاوه بر این تعداد انگشت شمارى از یاران باوفا و مخلص مانند عمار و مالک نیز یا در صحنه نبرد با دشمن یا در راه انجام وظیفه یا به دلایل دیگر از دست رفتند.
ابن عباس را در مجموع مى توان یکى از کارگزاران نسبتاً شایسته و بلکه از نزدیکان امام على(ع) در حکومت به شمار آورد. اما برابر برخى از نقلها نامه اى عتاب آور که در نهج البلاغه هم آمده خطاب به اوست. در این نامه آمده است:
«من تو را در امانت شریک خود داشتم و از هر کس به خویش نزدیکتر پنداشتم و هیچ یک از خاندانم براى یارى و مددکارى ام چون تو مورد اعتماد نبود و امانتدار من نمى نمود. پس چون دیدى روزگار پسرعمویت را بیازرد و دشمن بر او دست برد و امانت مسلمانان تباه گردید و این امت بى تدبیر و بى پناه، با پسرعمویت نردِ مخالفت باختى و با آنان که از او به یک سو شدند به راه جدایى تاختى و با کسانى که دست از یارى اش برداشتند دمساز گشتى و با خیانتکاران هم آواز. پس نه پسرعمویت را یار بودى و نه امانت را کارساز. گویى کوششت براى خدا نبود یا حکم پروردگار تو را روشن نمى نمود و یا مى خواستى با این امت در دنیاشان حیله بازى و در بهره گیرى از غنیمت آنان دستخوش فریبشان سازى. چون مجال بیشتر در خیانت به امت به دستت افتاد شتابان حمله نمودى و تند برجستى و آنچه توانستى از مالى که براى بیوه زنان و یتیمان نهاده بودند بربودى. چنانکه گرگ تیزتک برآید و بز زخم خورده و از کار افتاده را برباید. پس با خاطرى آسوده آن مال ربوده را به حجاز روانه داشتى و خود را در گرفتن آن بزهکار نپنداشتى ...».[39]
ابن ابى الحدید مى گوید در اینکه مخاطب این نامه چه کسى است اختلاف است. ولى از عبارتهاى به کار رفته در آن روشن است که وى از نزدیکان و معتمدان حضرت بوده است. وى احتمال وضع و جعل در این نقل را هم از این رو که همه آن را نقل کرده اند و در بیشتر متون تاریخى آمده رد مى کند. از این رو نهایتاً با توجه به شأن و منزلت ابن عباس، مى گوید من در این مسأله توقف مى کنم[40] [و در آن اظهار نظرى نمى کنم].
این نامه که به نظر ابن ابى الحدید از سند قابل اعتمادى هم برخوردار است هم نشان از آن است که در آن زمان تا چه اندازه یاران و کارگزاران حضرت گرفتار خیانت و جدایى از ایشان شده اند و هم نشان از اینکه وخامت اوضاع تا بدانجا بوده که ابن عباس یا کس دیگرى هم منزلت با او در بین کارگزاران به ناشایستگى مى گراییده اند. مأیوس کننده تر جوابهایى است که از ابن عباس در پاسخ نامه هاى حضرت نقل شده است. وى در یک پاسخ خود را نسبت به بیت المال به صورتى که تصرف کرده محق مى داند و بلکه بیشتر از آن را هم حق خود مى داند و در پاسخى دیگر با تعریفى، تصرف در بیت المال را از ریختن خون مسلمان شایسته تر مى داند.[41] البته ممکن است از جهت فردى و شخصى ابن عباس را با توجه به سابقه و لاحقه اى که دارد هرچند با توبه و بازگشت و یا قابل اغماض بودن چنین رفتارهایى به صورت استثنایى در مورد انسانهاى شایسته، تبرئه کنیم. اما غرض انعکاس جوّ و فضایى است که در حکومت علوى(ع) از جهت شایستگى و همراهى کارگزاران وجود داشته است.
وضعیت برخى دیگر از کارگزاران نیز به طور خاص از نامه هایى که حضرت به آنها نوشته اند روشن مى شود. از جمله منذر بن جارود عبدى،[42] اشعث بن قیس،[43] مصقله بن هبیره،[44] کمیل بن زیاد نخعى.[45] همچنین در برخى از خطابه هاى آن حضرت براى مردم کوفه چنین نقل شده است ...
